Nhờ ứng dụng khoa học công nghiệp, các làng nghề của Hà Nội đã có bước tiến vượt bậc cả về năng suất cũng như chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, bối cảnh mới cũng đang đặt ra nhiều thách thức buộc các làng nghề phải thay đổi.
Nghệ nhân Tạ Văn Úy đang giới thiệu sản phẩm của gia đình lên internet
Theo Sở Công Thương Hà Nội, Thành phố Hà Nội hiện có 1.350 làng nghề và làng có nghề; nhiều làng nghề vẫn giữ được tốc độ phát triển khá như sơn mài, khảm trai, điêu khắc gỗ, thêu, dệt lụa… Tuy nhiên, thách thức chung mà các làng nghề gặp phải là thực trạng thiếu lao động có tay nghề để đáp ứng yêu cầu thẩm mỹ ngày càng cao của người tiêu dùng. Đây cũng là một nguyên nhân khiến sản phẩm các làng nghề truyền thống chưa đa dạng về mẫu mã, thiếu sức cạnh tranh so với sản phẩm cùng loại trong nước và quốc tế.
Các làng nghề của Hà Nội đang tạo việc làm cho khoảng 1 triệu lao động và kim ngạch xuất khẩu đạt 200 triệu USD/ năm. Để nâng cao hiệu quả sản xuất, những năm gần đây, nhiều làng nghề trên địa bàn Thành phố đã tích cực đầu tư ứng dụng công nghệ cao, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, từng bước đổi mới thiết bị, thay thế dần các hoạt động lao động chân tay hay công nghệ lạc hậu.
NSƯT Xuân Bắc livestream bán nông sản, chốt hơn 4.000 đơn trong vòng 1 giờ
Tại làng gốm Bát Tràng, từ chỗ chỉ đốt lò nung gốm bằng củi, than, đến nay 1/4 các cơ sở sản xuất đã áp dụng lò nung bằng khí gas. Nghệ nhân Vương Thế Cường, làng nghề Bát Tràng cho hay: “Nhờ ứng dụng công nghệ đốt lò thông minh, chúng tôi có thể dễ dàng cập nhật thông tin áp suất, khí gas, nhiệt độ lò hoặc sự cố bất thường vào điện thoại di động được lập trình sẵn, từ đó có thể điều chỉnh kịp thời”. Hay tại làng lụa Vạn Phúc, hiện nay công nghệ 4.0 đã hỗ trợ hiệu quả cho công đoạn suốt sợi hay thiết kế mẫu mã, hoa văn cho lụa. Nhờ vậy, hiệu quả công việc tăng cao gấp hàng chục lần làm thủ công, mẫu mã sản phẩm cũng đa dạng hơn. Ông Phạm Khắc Hà - Chủ tịch Hiệp hội làng nghề Vạn Phúc cho biết: “Ngoài ứng dụng công nghệ 4.0 vào sản xuất, tác động của công nghệ 4.0 còn mở ra nhiều kênh tiêu thụ. Ngày nay, người thợ không chỉ bán hàng ở trong cửa hàng mà còn thông qua các kênh thương mại trực tuyến, mạng xã hội. Đặc biệt, đẩy mạnh tương tác trực tuyến để khách hàng cùng tham gia vào thiết kế mẫu mã sản phẩm”.PGS.TS. Nguyễn Thừa Lộc, giảng viên Trường Đại học Kinh tế Quốc dân nhận định, mặc dù một số làng nghề đã cố gắng cải thiện mẫu mã, đưa ra nhiều lựa chọn hơn cho khách hàng nhưng giá trị văn hóa, tính ứng dụng trong đời sống vẫn chưa đạt tới. Thiết bị lạc hậu dẫn đến sản phẩm làm ra giá cả không cạnh tranh được với các nước, đặc biệt là Trung Quốc….Ông Fumio Kato, Giám đốc dự án “Phát triển kênh bán hàng thông qua liên kết giữa địa phương với sản phẩm và du lịch” trong khuôn khổ Chương trình Đối tác Phát triển của JICA cho hay, nhược điểm của các làng nghề Việt nói chung và các nghệ nhân làng nghề nói riêng là không có thói quen ghi chép dữ liệu. Đó là xem mình đã làm gì và làm như thế nào, để từ đó rút ra kinh nghiệm cho những lần sản xuất.
Bên cạnh đó, sản phẩm của Việt Nam thường to, nặng, mẫu mã đơn điệu làm cho du khách muốn mua nhưng không mua được. Một nhược điểm nữa đó là làm việc chưa chuyên nghiệp như: Không đúng thời hạn giao hàng, khác biệt về chất lượng và sai số chất lượng lớn.
PGS.TS Nguyễn Thừa Lộc nhận định, trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 (CMCN 4.0) đang diễn ra, thách thức lớn nhất là làm trầm trọng hơn những nhược điểm vốn có của làng nghề như: Sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, sản phẩm tụt hậu, chất lượng còn thấp. Bên cạnh đó, làng nghề chưa từng trải qua đầy đủ các cuộc cách mạng 2.0, 3.0 thì việc tiếp cận cuộc cuộc CMCN 4.0 sẽ gặp khó khăn.
Các chuyên gia kinh tế cho rằng, các làng nghề rất cần có sự hỗ trợ của các ngành chức năng về mặt chính sách ưu đãi, kết nối ngân hàng, xúc tiến thương mại, đất đai... Đặc biệt, cần định vị lại điểm xuất phát của các làng nghề đang đứng ở vị trí nào trong tiến trình từ 1,2,3, 4.0 hay là 0,4? Trên cơ sở này, mới đưa ra hướng đi phù hợp cho các làng nghề cần phát triển trong thời gian tới.
Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Vi Khải, đối với các địa phương, cần có quy hoạch làng nghề theo hướng bền vững. “Một chủ cơ sở sản xuất gốm chia sẻ để di dời cơ sở sản xuất của ông ta đến chỗ tập trung, phải mất từ 9 - 10 tỷ đồng. Như vậy, nếu không có sự hỗ trợ của chính quyền địa phương thì các làng nghề không thể chuyển đổi và bảo đảm phát triển đồng bộ, tránh ô nhiễm môi trường được”, ông Khải nói.
Nhà nước cũng cần có chính sách trợ cấp, cải thiện môi trường kinh doanh để các làng nghề có thể tiếp cận với đất đai, nguồn vốn vay ưu đãi, khuyến khích, tạo điều kiện để các làng nghề hấp thụ, tiếp thu công nghệ mới. Đồng thời, đẩy mạnh phát triển thương mại điện tử góp phần quan trọng nâng cao năng lực cạnh tranh ở cả cấp độ sản phẩm và cấp độ làng nghề.
Thực tế, sự phát triển của thế giới mạng và các thiết bị hỗ trợ như điện thoại thông minh, máy tính sẽ khiến cho thị trường của các sản phẩm làng nghề mở rộng hơn rất nhiều.
Nếu như trước đây, các làng nghề chỉ có thể phụ thuộc vào các hội chợ hay sự giới thiệu của các cơ quan Nhà nước để gặp gỡ đối tác thì bây giờ có thể tìm kiếm sản phẩm của các làng nghề bằng công cụ tìm kiếm internet. Bên cạnh đó, các làng nghề có thể dễ dàng nắm bắt được nhu cầu của khách hàng dựa trên nền tảng phân tích dữ liệu kỹ thuật số….
Năm 2016, lần đầu tiên làng nghề Đồng Kỵ ra mắt sàn thương mại điện tử đã tạo ra tiếng vang lớn. Điều này, được xem như là hướng đi mới, tạo đột phá cho các làng nghề phát triển, quảng bá thương hiệu, giao dịch. Nhưng cho đến nay, thương mại điện tử còn rất hạn chế ở Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam Lưu Duy Dần nhấn mạnh, với những cơ hội rất rõ ràng mà cuộc CMCN 4.0 đem lại cho các làng nghề, làng nghề muốn phát triển và vươn xa cần phải tự tái cơ cấu bền vững theo trình tự như: Tái cơ cấu sản phẩm, loại bỏ các sản phẩm truyền thống hiện có của làng nghề nhưng không phù hợp với nhu cầu khách hàng. Cùng với đó là sáng tạo ra các sản phẩm mới đáp ứng được nhu cầu, muốn vậy phải đưa giá trị văn hóa vào sản phẩm.
Bên cạnh đó, tái cơ cấu thị trường theo hướng đa dạng hóa thị trường, xác định thị trường trọng điểm, xúc tiến thương mại cho sản phẩm ngay từ khi bắt đầu sản xuất; tái cơ cấu tổ chức quản lý, tái cơ cấu tài chính. Tái cơ cấu làng nghề là sự thay đổi cần thiết, rất cơ bản và toàn diện nhằm đưa làng nghề lên một bước phát triển mới.
Ứng dụng marketing 4.0 sẽ giúp các cơ sở sản xuất và doanh nghiệp trong làng nghề mở rộng kênh bán hàng trực tuyến, góp phần nâng cao doanh thu, lợi nhuận. Đây cũng là cơ hội để người làng nghề có điều kiện học hỏi tiếp thu các mô hình tổ chức sản xuất và quản trị tiên tiến để cải thiện mẫu mã, chất lượng, đáp ứng tốt hơn nhu cầu thị trường. Cùng với đó, nâng cao sức cạnh tranh, giảm giá thành sản phẩm, giải phóng sức lao động và bảo vệ môi trường.- Chủ tịch Hiệp hội làng nghề Việt Nam Lưu Duy Dần chia sẻ
Hương Thảo
Bình luận của bạn